Vấn nạn chế độ thực tập sinh của Nhật, update 2022

Last updated on Tháng bảy 18, 2022

Chương trình tivi NHK Special ngày 12/6/2022 có tên「夢見た国で〜技能実習生が見たニッポン〜」(Đất nước mơ ước – Nhật Bản trong con mắt thực tập sinh) đã tiếp tục đưa ra công luận những vấn nạn của chế độ thực tập sinh nước ngoài của Nhật. Với những ai chưa biết thì chế độ này chính là đầu ra của chương trình “xuất khẩu lao động Nhật” của Việt Nam, có thời hạn 3-5 năm. Trong phóng sự NHK này, có những tình tiết mới mà có thể là gây shock cho người Việt và người Nhật.

• 2 năm Covid đã khiến rất nhiều thực tập sinh đói khổ, đau ốm, vô gia cư, thất nghiệp vì nhiều lý do: công ty tiếp nhận phá sản, không còn tiền thuê thực tập sinh; hết hạn thực tập mà không thể về VN vì không có chuyến bay, trở thành những người không được bất cứ ai bảo vệ, dù là chính phủ Nhật hay VN, công ty Nhật hay công ty Việt.
• Dù không phải lý do Covid thì cũng ngày càng nhiều người trốn ra ngoài vì các lý do bất cập của hệ thống về phía Nhật. Thực tế, họ chưa biết hoặc có thể biết mà chưa đưa lên phóng sự này, đó là rất nhiều bất cập cả phía Việt Nam nữa. Phóng sự cho thấy Covid khiến cho ngay cả những người không có ý định trốn ra ngoài cũng trở thành nạn nhân của hệ thống lỏng lẻo bất cập. Tham khảo: Thực tập sinh Nhật Bản, xuất khẩu lao động Nhật Bản, bản chất và thực tế của nó là gì?
• Thực tập sinh đi kiếm tiền trả nợ cho gia đình (nợ để đi Nhật) và để kiếm thêm chút xíu dôi dư, nhưng giờ chính gia đình bạn bè ở VN lại phải gửi nhiều tiền sang để cứu giúp họ.
• Nhiều nhóm tội phạm có tổ chức Nhật và Việt đã lợi dụng họ trục lợi, thậm chí dùng chính họ để lừa đảo những người Việt khác. Nói một cách khác, họ phải đạp lên nhau để sống. Tuy nhiên chính ra những tổ chức tội phạm này còn giúp họ có con đường sống qua ngày, làm thay công việc của các tổ chức Nhật Việt vô trách nhiệm kia, thật là mỉa mai.

NHK phỏng vấn những quan chức Bộ Lao Động Nhật, nơi quản lý chương trình thực tập sinh này: “liệu chế độ thực tập sinh đã nên được kết thúc chưa, sau bao tai tiếng trên thế giới như vậy?”. Bộ Lao Động vẫn rất quan liêu và không dám nhìn thẳng vào sự thật, không dám nhận lỗi: ”chúng tôi nghĩ rằng chương trình này vẫn có giá trị với một số công ty, một số thực tập sinh…”. 🙂 Nhật hay Việt thì cũng đạo đức giả, hèn nhát như nhau, nhất là các quan chức và các nhóm lợi ích.

Còn về phía người Việt Nam trong cuộc thì sao? Ai cũng có thể là nạn nhân, có thể lên án. Nhưng khi họ cần kinh tế, nhiều người vẫn sẵn sàng bước qua lương tâm của họ, coi như việc của người khác, chỉ cần “tôi làm tốt việc của tôi là được”. Cứ xem một số lớn những cựu thực tập sinh, cựu du học sinh Nhật về Việt Nam rồi lại quay qua làm công ty xuất khẩu lao động, công ty du học là biết. Nó cũng cho thấy đầu ra thực tế khá hạn chế của cái ước vọng danh nghĩa “đi làm ở Nhật về lấy vốn”, “du học Nhật lấy kiến thức”. Của đang tội, cái vòng luẩn quẩn này cũng một phần lớn do thực tế khó kiếm tiền của xã hội Việt Nam, và sự trì trệ quan liêu cũng như sự xuống dốc của nền kinh tế xã hội Nhật.

Dù nay Covid đã không còn gây ra nhiều vấn đề như trên, nhưng với các nguyên nhân như:

• Sự yếu kém và quan liêu trong quản lý chế độ thực tập sinh của Nhật
• Bản chất không hề phi lợi nhuận của các công ty tiếp nhận và nghiệp đoàn Nhật
• Sức tự lập kinh doanh và sản xuất rất thoi thóp của các công ty thuê lao động Việt Nam này, cũng vì vậy mà kéo theo đạo đức xuống cấp của họ
• Trình độ tiếng Nhật yếu kém của lao động Việt Nam (khách quan mà nói thì việc bắt học học tiếng Nhật là điều quá khắc nghiệt)

vẫn còn đó. Vì vậy mà mối quan hệ lao động-du học Nhật Việt chắc chắn cần cải tiến triệt để. Nếu không thì trước tiên người Việt Nam cần cân nhắc kỹ trước khi quyết định đi Nhật theo chế độ thực tập sinh.

PS: chưa kể là tỉ lệ tội phạm giết người giữa nam thực tập sinh Việt Nam với nhau vô cùng cao, mà họ gần như bắt buộc phải sống với nhau, rất nhiều nguy cơ. Hãy suy nghĩ kĩ!