Thời đại mới của Nhật Bản, 令和 Reiwa

Last updated on Tháng năm 29, 2021

Hôm nay 1/4/2019, Chính phủ Nhật Bản công bố niên hiệu mới cho thời đại trị vì của Thiên Hoàng tiếp theo, sẽ bắt đầu 1 tháng nữa, 1/5/2019.

Cho đến buổi sáng nay thì ngay cả Thủ tướng Nhật cũng chưa biết niên hiệu nào sẽ được lựa chọn. Các thành viên nội các và vài nhà trí thức nổi tiếng nhất hiện nay trong xã hội được mời cho ý kiến về 6 cặp chữ Hán đã được chọn sơ khảo trước. Và đến 11:30 giờ trưa thì niên hiệu mới đã được quyết định.

令和, chữ Hán Việt là Lệnh Hoà.

Cả nước Nhật đã ngóng chờ niên hiệu mới từ lâu. Sở dĩ như vậy là bởi vì lần đầu tiên sau 200 năm mới lại có sự kiện Thiên Hoàng hiện tại thoái vị. Bình thường thì thời đại mới với Thiên Hoàng mới chỉ bắt đầu khi đương kim Thiên Hoàng băng hà. Điều này có nghĩa là Chính phủ và người dân thoải mái bàn luận và suy xét tìm niên hiệu mới mà không sợ bị thất kính với đương kim Thiên Hoàng.

Tại sao lại là 令和 ? 令和 không phải là 1 từ hoặc 1 cặp chữ Hán đi đôi với nhau. Đây là 2 chữ Hán riêng biệt được ghép vào với nhau để mang 2 nghĩa khác nhau, và bổ trợ lẫn nhau. 令 và 和.

令 [ Lệnh ] có nghĩa phổ biến nhất trong các từ như 命令 [ Mệnh Lệnh ], 法令 [ Pháp Lệnh ], khiến cho người đọc dễ liên tưởng đến ý nghĩa cứng nhắc, nghiêm nghị. Nghĩa cổ của Nhật cũng là ý muốn của của thần linh. Nhưng thực ra 令 còn có ý khác là tốt, đẹp, hoặc kính trọng (lệnh huynh, lệnh phu nhân). Các chữ Hán dùng làm niên hiệu thường được các nhà nghiên cứu Quốc Ngữ tham khảo từ thư tịch, văn thơ cổ của Trung Quốc bởi vì ngày xưa Nhật Bản dùng thư tịch và chữ Hán, văn tự và văn học Trung Quốc, rồi giới thiệu cho Chính phủ Nhật chọn lựa. Tuy nhiên lần này theo ý hướng của Chính phủ Nhật, các nhà nghiên cứu chú trọng tham khảo thư tịch cổ của Nhật. 令 là được tham khảo từ tập thơ cổ nhất của Nhật Bản 万葉集.

初春の令月にして
気淑く風和らぎ
梅は鏡前の粉を披き
蘭は珮後の香を薫らす

（『万葉集』梅花の歌）

Trong bài thơ về hoa mơ nói trên có từ 令月 [ Lệnh Nguyệt ], mang nghĩa tháng có việc vui, tháng tốt, và là tên riêng người Nhật gọi tháng 2 âm lịch. Hoa mơ nở mang đến sự kì vọng về một tiết xuân đang đến, một thời kì tươi mới.

Chữ 令 lần đầu tiên được dùng để đặt tên cho niên hiệu. Ngược lại, chữ 和 [Hoà ] đã được dùng những 20 lần. Gần đây nhất là 昭和 Chiêu Hoà, thời đại ngay trước 平成 Bình Thành. 和 chính là văn hoá Nhật, là người Nhật, là tên nước Nhật cổ (大和 Yamato). Thời đại mới, nước Nhật lại cần trở lại tư thế yên bình, vững vàng trước mọi thử thách mới.

Một điều thú vị là tất cả những nhà nghiên cứu nghĩ ra các cặp chữ Hán này đều được giữ kín tên tuổi.

Thời đại mới “Lệnh Hoà” cùng với sự lên ngôi của Thiên Hoàng tiếp theo, được tất cả mọi người kì vọng sẽ mang đến một sự đổi mới, một làn gió mới cho nước Nhật, và cho thế giới.