Chắc nhiều độc giả của blog đã đọc một số bài viết trước đây của người viết về vị trí của nước Nhật đối với người Việt Nam, cũng như một vài dự đoán về thay đổi của nước Nhật, khích lệ người Việt đến Nhật Bản.
10 năm nữa … (2017)
Japanese Dream? (2017)
穴場 anaba (2018)
Nay 2023, mọi người đã biết nước Nhật của người Việt đã thay đổi như thế nào, người Việt Nam ở Nhật đã khác trước như thế nào chưa?
Năm 2023 đánh dấu 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nhật. Nhưng con số này cũng chẳng liên quan lắm mà chỉ là ngẫu nhiên thôi. Cái khác lớn ở đây là số người Việt ở Nhật đã lên đến gần nửa triệu người, đứng thứ 2 trong số người nước ngoài ở Nhật (số liệu cuối năm 2022 của Nhật Bản).
Chúng ta đang chứng kiến tỷ giá đồng yên sụt giảm mạnh những 20-30% so với thời điểm mấy năm trước rất nhiều, khiến nhiều người than thở về sự kém hấp dẫn của việc “đi Nhật”. Nhưng thực sự sự sụt giảm này chỉ là ảnh hưởng trực tiếp đến những người đi Nhật ngắn hạn, cụ thể nhất là những người đi xuất khẩu lao động Nhật Bản với visa thực tập sinh, tokutei-ginou bởi vì họ cần đổi tiền Yên kiếm được sang tiền Việt mang về Việt Nam.
Với những người đã và đang muốn xây dựng cuộc sống ở Nhật Bản như quê hương thứ hai, Nhật Bản đang ngày càng thể hiện sự hấp dẫn của mình một cách dễ chịu, dễ thở hơn.
Loại visa tạm bợ và kém hấp dẫn nhất trước đây, visa thực tập sinh có thể dễ dàng chuyển đổi sang visa tokutei.
Visa lao động phổ thông “tokutei” có thể thi không khó cả ở Nhật và Việt Nam. Visa tokutei có con đường chuyển đổi sang visa đi làm bình thường, có thể xin định cư.
Những người chỉ có bằng cao đẳng, hoặc trường chuyên môn (semmon) ở Nhật cũng dễ xin được visa đi làm hơn trước.
Các công việc làm bán thời gian (arubaito, part-time) vẫn nhiều như trước, mà còn dễ tìm được hơn, không còn tệ “phí giới thiệu” như trước nhờ đồng hương người Việt làm ở các cơ sở này ngày càng nhiều và sẵn sàng giúp đỡ nhau.
Chỉ cần học tiếng Nhật 6 tháng hoặc 1 năm, những người Việt đã có bằng cao đẳng, đại học ngày càng dễ tìm được công việc làm ngay, chứ không mất công học lại lên trường semmon hoặc đại học Nhật nữa. Đó là bởi vì xã hội Nhật đã ngày càng cởi mở nhận người Việt, người nước ngoài vào làm việc hơn.
Số lượng người đi Nhật học và làm việc nhiều hơn, khiến cho nhiều người Việt được tuyển dụng để làm các công việc chuyên về mảng Việt Nam. Họ có thể không cần giỏi tiếng Nhật lắm nhưng vẫn được trọng dụng vì chỉ có họ mới biết tiếng Việt.
Nhưng sự thay đổi lớn dễ nhận thấy nhất, chính là do sự lớn mạnh của cộng đồng Việt Nam mà đã hình thành nên một thị trường tiêu dùng người Việt, do đó rất nhiều dịch vụ dành riêng cho người Việt đã xuất hiện. Tiệm ăn Việt Nam mọc khắp nơi, menu thậm chí tiếng Việt là chủ yếu, tiếng Nhật là phụ. Phở, bún chả là chuyện đương nhiên, những món nhậu đặc Việt Nam như bún đậu, bún ốc, nem chua… rất dễ kiếm. Các siêu thị mua bán đồ Việt Nam, chủ yếu là thực phẩm cho người Việt, nay cũng rất phổ biến. Xưa kia người ta còn mang vác từng chai nước mắm, mắm tôm xách tay sang Nhật, nay thì khỏi cần. Rau muống, sầu riêng, xoài, vải, nhãn, thanh long có đủ cả. Có những doanh nhân nhanh nhạy đã còn mở cả chuỗi siêu thị khắp nước Nhật. Những dịch vụ làm đẹp cho người Việt, mua bán điện thoại cho khách Việt không hiếm.
Không chỉ vây, ngày càng nhiều người Việt trung lưu ở Nhật xuất hiện. Họ nhận ra mua nhà ở Nhật Bản rất dễ dàng vì được vay tiền ngân hàng lãi suất thấp, các ngân hàng cũng dễ cho người nước ngoài mua nhà hơn. Các công ty bất động sản bán nhà cho người Việt cũng bắt đầu ăn nên làm ra, bởi vì người Việt đã sẵn sàng định cư ở Nhật lâu dài chứ không còn nặng tâm lý ngày nào đó sẽ về Việt Nam như trước. Họ không ngần ngại đi thi lấy bằng lái xe Nhật Bản dù tốn khá tiền, chứ không còn ngại chờ về Việt Nam “lúc nào đó” lấy bằng cho rẻ. Thế là cũng xuất hiện thêm dịch vụ sửa xe, bán xe, lái xe taxi (chạy chui 🙂 bởi vì thực ra cần giấy phép) của người Việt cũng xuất hiện.
Tâm lý khác đi, hành động cũng khác đi. Từ chỗ yên tâm định cư, sinh sống lâu dài, người Việt bắt đầu thực sự tìm hiểu thâm nhập vào xã hội Nhật. Những thú vui, dịch vụ xưa kia là xa lạ với người Việt, nay mang lại cho người Nhật một cuộc sống vui vẻ thích thú. Nào là cắm trại (camping), có oto càng dễ dàng hơn, leo núi, chụp ảnh với thiên nhiên tuyệt đẹp, rồi là đầu tư chứng khoán Nhật Bản, di chuyển nhiều hơn đến các vùng đất xa xôi.
Một điều thú vị là người Việt trong nước nay coi Nhật như là một trong những quốc gia đi du lịch thú vị và hấp dẫn nhất. Thị trường du lịch Nhật cho người Việt cũng lớn mạnh dần, dẫn tới xuất hiện nhiều dịch vụ hướng dẫn du lịch, đưa đón chữa bệnh cho người Việt trong nước. Giao lưu giữa người Việt trong nước và ở Nhật Bản lớn mạnh vô cùng.
Thông thương hàng hoá giữa người Việt ở Nhật, giữa người Việt ở Nhật và ở Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ. Hàng hoá Việt Nam sang Nhật, hàng hoá Nhật sang Việt Nam tuy rằng không rẻ nhưng cũng rất được ưa chuộng nhờ sự hiếm và chất lượng của chúng. Sự thông thương này được tiếp sức bởi mạng lưới rộng khắp của các dịch vụ vận chuyển Nhật Việt mà trước đây khá nhỏ bé.
Thực sự, nước Nhật vô cùng nhiều sự dễ chịu và hấp dẫn đối với mọi người chỉ cần có chút ý chí cố gắng. So với các quốc gia phát triển khác như Úc, Mỹ, Anh, Pháp, Đức… nước Nhật có thể được coi là nhân đạo với người nước ngoài nhất, y tế giáo dục dễ tiếp cận và rẻ tiền nhất, cơ hội việc làm cũng rất cao. Chỉ có mức thu nhập có thể không cao như một số quốc gia kia, nhưng thực sự là vật giá khá thấp so với nhiều quốc gia khác, thậm chí là so với cả Việt Nam. Điều này dẫn tới số người nước ngoài ở Nhật, đặc biệt là người Việt ngày càng đông.
Nhưng tệ nạn của người Việt ở nước Nhật cũng vô cùng lớn khiến cho đây là một cộng đồng dễ bị tổn thương, cũng làm cho nước Nhật cảnh giác và xa lánh ít nhiều. Ít nhất thì thị trường thực tập sinh (xuất khẩu lao động) đang chuyển dần sang tìm người từ các quốc gia khác như Myanmar, Indonesia. Tuy vậy đây cũng có thể là điều tốt để sàng lọc những người Việt tốt và tử tế hơn sang Nhật Bản. Nhật là một quốc gia nói chung là trong sạch, ít tệ nạn, ít tai nạn, ít vụ án, nên tất cả người nước ngoài nên cùng nhau xây dựng quê hương thứ hai này tốt lên chứ không phải kéo tụt Nhật Bản xuống. Nhắc lại một lần nữa câu tạm kết trong một bài viết đã nêu trên, nếu người Việt không biết lương thiện và hướng lên, họ sẽ bị tẩy chay và bị gạt ra ngoài bởi những người từ các quốc gia khác.
Có lẽ chuyên đề này sẽ còn được quay lại nữa.